Ειδικό Αφιέρωμα: Χρυσός Ευελπίδης
Την πολυσχιδή προσωπικότητα και το πολύπλευρο έργο (επιστημονικό, πολιτικό και πνευματικό) του Χρυσού Ευελπίδη, μιας σπουδαίας, αλλά εν πολλοίς λησμονημένης σήμερα μορφής του 20ού αιώνα, ανέδειξε η εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, την Τετάρτη 18 Ιανουαρίου, στην αίθουσα της Γερουσίας.
Ο Ανδρέας Καραμάνος (ομότιμος καθηγητής και πρώην πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών), ο οποίος και συντόνισε την εκδήλωση, αναφέρθηκε εισαγωγικά στον αστερισμό των επιφανών γεωπόνων του Μεσοπολέμου, ανάμεσα στους οποίους λάμπει ο Χρυσός Ευελπίδης, με την ευρεία γνώση και την έντονη δράση του.
Ο Σπυρίδων Κίντζιος (πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστήμιο Αθηνών και καθηγητής του Τμήματος Βιοτεχνολογίας) στον χαιρετισμό του μίλησε για τον Ευελπίδη ως «αναγεννησιακή μορφή», πολίτη του κόσμου και καθολική προσωπικότητα. Και τόνισε ότι το έργο του το χαρακτηρίζει η συνολική αντίληψη των προβλημάτων του αγροτικού κόσμου, η σύνδεση με την πραγματικότητα και η κοινωνική προσφορά.
Ο Δημήτριος Παναγιωτόπουλος (ιστορικός, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), μιλώντας για τον Χρυσό Ευελπίδη ως καθηγητή, ως πολιτικό και ως διανοούμενο, παρουσίασε, με πλούσιο τεκμηριωτικό υλικό, τη ζωή και το έργο του. Επισήμανε ότι ο Ευελπίδης, επικεφαλής μιας σειράς σημαντικών γεωπόνων, εισάγει, αρχής γενομένης από τον Μεσοπολέμο, μια κουλτούρα εξορθολογισμένης οργάνωσης της αγροτικής, και γενικότερα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Αναφέρθηκε επίσης στη δραστηριότητά του ως «τεχνοκράτη πολιτικού», ως πρωτοπόρου μελετητή της αγροτικής οικονομίας και της εφηρμοσμένης πολιτικής, αλλά και ως «εγκυκλοπαιδικού λογίου» και λογοτέχνη (16 ποιήματά του, όπως ανέφερε, έχει μελοποιήσει ο Νίκος Σκαλκώτας).
Ο Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης (αναπληρωτής καθηγητής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών), ξεκινώντας από τη μεγάλη κρίση της παγκόσμιας αγροτικής οικονομίας κατά τη δεκαετία του 1920, εστιάστηκε στο κρίσιμο για την Ελλάδα ζήτημα της σιτάρκειας. Παρουσίασε τη συνολική αντίληψη του Ευελπίδη για τη γεωργική κρίση και ειδικότερα τις απόψεις του για τη σιτάρκεια, όπου τολμηρά αναδεικνύει τον αντιοικονομικό χαρακτήρα της σιτοκαλλιέργειας και τάσσεται με τόλμη υπέρ της «κατ’ έντασιν» και όχι της «κατ’ έκτασιν» καλλιέργειας σιταριού, ενώ υποστηρίζει την παραγωγή πιο αποδοτικών προϊόντων όπως τα καπνά, η σταφίδα ή το βαμβάκι.
Η Ισμήνη Κριάρη (τ. πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής) παρουσίασε το πλούσιο και ογκώδες συγγραφικό έργο του Ευελπίδη. Αναφέρθηκε αναλυτικά στη μελέτη του για τα βαλκανικά κράτη (1930), έργο αναφοράς για τη διεθνή βιβλιογραφία, όπου ο συγγραφέας εντοπίζει το Βυζάντιο ως κοινό πολιτισμικό υπόβαθρο των βαλκανικών χωρών, πάνω στο οποίο και οικοδομεί το όραμά του για τη συνεργασία μεταξύ τους. Τόνισε ότι σε όλα τα βιβλία του ο Ευελπίδης καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής, ενώ ιδιαίτερη μνεία έκανε στα έργα του για τον Ανατόλ Φρανς, για την ευρωπαϊκή ζωγραφική και για την αρχαία Ελλάδα, τα οποία μας φανερώνουν τη βαθιά καλλιέργεια και τους ευρείς πνευματικούς του ορίζοντες.
Τέλος, η Κατερίνα Yue Wu (διδάκτωρ Ιστορίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) μίλησε για το ταξίδι του Ευελπίδη στην Κίνα. Ο Ευελπίδης και η γυναίκα του Νέλλη, μαζί με τον Νίκο και την Ελένη Καζαντζάκη, ταξιδεύουν στην Κίνα το καλοκαίρι του 1957, όπου συναντάνε διανοούμενους, καλλιτέχνες και προσωπικότητες όπως ο Τσου Εν Λάι· απόρροια του ταξιδιού είναι το βιβλίο του Ινδία-Ιαπωνία-Κίνα (1960). Η ομιλήτρια παρουσίασε την οπτική του Ευελπίδη για την Κίνα και επισήμανε ότι οι αναγωγές του στο παρελθόν της χώρας ως εργαλείο κατανόησης της σύγχρονης πραγματικότητας, παρά ορισμένες παρερμηνείες που μπορούμε να διακρίνουμε σήμερα, δείχνουν την τόλμη και τη δημιουργικότητα του πνεύματός τους.
Όλοι οι ομιλητές εξέφρασαν τη χαρά τους και τις ευχαριστίες τους προς το Ίδρυμα της Βουλής για την πρωτοβουλία του να τιμήσει ουσιαστικά τη μνήμη του Χρυσού Ευελπίδη, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα έργο τόσο πλούσιο, που δεν έχει προβληθεί και αξιοποιηθεί όσο θα άξιζε.
